Logo
PL | EN

Kolor, pigment oraz budowa okrywy włosowej myszy

Zanim poruszymy temat fenotypu oraz genów myszy, należy rozważyć skąd bierze się kolor myszy. Wszystko zaczyna się od melanocytów - komórek pigmentowych umieszczonych w skórze, które wytwarzają melaninę. Granulki melaniny w .

BUDOWA WŁOSA

Okrywa włosowa myszy dzieli się na dwa typy sierści:

Włosy okrywowe - overhairs - (około 20% futra), które dzielą się na:

  • włosy ochronne (guard hairs/monotrichs)
  • włosy pośrednie (awls) - które nie posiadają zwężenia, są też grubsze niż włosy ochronne. Są krótsze niż włosy ochronne i dłuższe niż podszerstek. Pomagają w izolacji i chronią podszerstek przed np. wilgocią.
  • włosy giętkie (auchene) - są to dość rzadkie włosy, budową prawie identyczne do ochronnych. Posiadają jedno zwężenie powoduje “zagięcie” włosa. Pełnią takie same funkcje jak włosy ochronne.

Warstwa podszerstka - underhairs - (większość okrywy włosowej) z kolei dzieli się na dwa rodzaje futra:

  • podszerstek (underhair)
  • zygzaki (zigzag)
Podszerstek jest znacząco krótszy niż pozostałe typy sierści i przeważnie ma trzy płaskie zwężenia. Każdy segment zwężenia pochyla się pod kątem, opierając włosy o siebie, tworząc charakterystyczny zygzak. Taka budowa pomaga w izolacji termicznej, tworząc warstwę powietrza przy skórze. Ze względu na mały rozmiar podszerstka, ma on względnie mały wpływ na całkowity kolor myszy.

Struktura różnych typów sierści
Zdjęcie (c) The Coat Color of Mice by Willys K. Silvers

Pod kątem struktury, wszystkie włosy są dość podobne. W centrum znajduje się rdzeń otoczony wąską korą, a tę następnie opłata cienka kutykula. Włosy przy nasadzie oraz końcówce są twarde oraz nie posiadają rdzenia, którego brakuje również w niektórych zwężeniach. Komórki rdzenia są poukładane poprzecznie, odseparowane od siebie granulkami melaniny.

We włosach okrywowych komórki rdzenia formują się w rzędy od trzech do pięciu przegród. W włosach zygzak przeważnie rdzeń tworzy pojedynczą przegrodę. Granulki pigmentu występują zarówno w rdzeniu jak i korze, jednak większość melaniny znajdziemy w rdzeniu.

Włos powstaje w mieszku włosowym, który jest uwypukleniem w skórze właściwej. Bezpośrednio pod skórą właściwą tworzy się zgrubienie, które rozwija się w brodawkę włosową. Otaczająca część wgłobienia zaczyna tworzyć cebulkę włosa. Melanocyty dojrzałego mieszka włosowego przedostają się do cebulki włosa podczas całego tego procesu i w trakcie dojrzewania wydzielają granulki pigmentu (melanosomy) do kory oraz rdzenia włosa. Granulki osadzają się poprzez całą fazę wzrostu włosa (około 17 dni), a proces ten znany jest jako anagen, posiadający sześć pod etapów.


Zmiany w mieszku włosowym
Zdjęcie (c) The Coat Color of Mice by Willys K. Silvers

Etapy rozwoju noworodka myszy
Zdjęcie (c) JAX® Mice Pup Appearance by Age

Zmiany w dystrybucji melaniny

WZROST MYSZY

Mysz nie rodzi się automatycznie posiadając pigment tam, gdzie powinien być - podobnie jest z włosami. Noworodki myszy są ślepe, różowe oraz nagie. W trakcie życia myszy ich ubarwienie oraz okrywa włosowa zmienia się. Pigment pojawia się już w pierwszych czterech dniach życia, lecz największe zmiany następują dopiero w dniach 4-6 - tuż przed pojawieniem się pierwszych włosów na ciele myszy. W niektórych przypadkach, znając genotyp rodziców, możemy w tym wieku ocenić jakiej odmiany będzie nasza mysz. Około 7 dnia życia myszy pojawia się pierwsza sierść. Przebijając się przez suchy naskórek, na ciele myszy pojawia się charakterystyczny w tym wieku łupież, a potocznie myszy w tym wieku nazywa się “łupieżątkami”. Pełny wzrost sierści kończy się 10 dnia, ale okrywa włosowa przechodzić będzie sporo zmian. Cała faza wzrostu włosa trwa 17 dni i przez ten okres melanocyty (granulki pigmentu) wędrują wciąż w ciele myszy.

Pigmenty, które rozróżniamy w sierści myszy to:

  • feomelanina (barwnik żółty) - znajdująca się tylko we włosach oraz melanocytach mniszka włosowego
  • eumelanina (barwnik czarny lub brązowy) - którego obecność znajdziemy też w oczach, ogonie, stopach, skórze uszu.

Okrywa włosowa przechodzi zmiany nawet do 4-5 miesiąca życia. Cały okres zmian w kolorze sierści nazywamy “wybarwianiem się”. Różne fazy linienia myszy jak i zmiany w granulkach pigmentu sprawiają, że najlepiej jakość koloru myszy jest oceniać po ukończeniu trzeciego miesiąca. Pheomelanina też dużo dłużej wybarwia się niż eumelanina.

Co warto wiedzieć, to że w hodowli myszy wychodzimy od najbardziej bazowego umaszczenia agouti (A) (posiada zarówno granulki feomelaniny jak i eumelaniny), na który będą wpływały różne geny. Wpływają one na dystrybucję tych barwników, a czasami usunięcie jednego lub obu z nich.


Rodzaje melaniny - feomelanina oraz eumelanina

Melanina a barwa włosa

Artykuł napisany przez Kalinę Koriat na potrzeby SHG

Źródła:
https://www.jstor.org/stable/1378026
Chase, H.B., Rauch, H., and Smith, V.W.: Critical stages of hair development and pigmentation in the mouse. Physiol. Zool. 24: 1-8, 1951.
http://www.informatics.jax.org/wksilvers/index.shtml
http://www.informatics.jax.org/greenbook/chapters/chapter21.shtml
http://www.informatics.jax.org/greenbook/chapters/chapter13.shtml
Searle, A.G.: Comparative Genetics of Coat Colour in Mammals, Logos Press, London, 1968a.